Με τα μάτια της γάτας

Τα μάτια, σύμφωνα με ένα παλιό ρητό, είναι ο καθρέφτης της ψυχής. Τα μάτια μιας γάτας όμως, εκτός από το βλέμμα που “μαγνητίζει” κρύβουν ένα από τα πιο προηγμένα τεχνολογικά θαύματα της φύσης, καθιστώντας την όρασή της, μια από τις πιο αυξημένες αισθήσεις της.

Με μια ματιά…

Τα μάτια της γάτας είναι μεγάλα σε σχέση με τον συνολικό όγκο της και έχουν σχεδιαστεί για να βλέπουν καλά σε λίγο φως. Οι κόρες των ματιών της είναι μεγάλες και στρόγγυλες κατά την διαστολή, σε συνθήκες αμυδρού φωτός, και ελλειπτικές κατά την συστολή, επιτρέποντάς τους να αποβάλλουν την απορρόφηση μεγάλου φάσματος φωτός κατά τη διάρκεια της ημέρας για να μην τυφλώνονται.

Το σχήμα της κόρης διαφέρει στα διάφορα είδη αιλουροειδών. Τα μεγάλα αιλουροειδή, όπως τα λιοντάρια, που κυνηγούν κατά τη διάρκεια της ημέρας, έχουν φαρδιά και ωοειδή κόρη ενώ η νυχτερινή τους όραση δεν είναι τόσο καλή. Μόνο τα μέλη του γένους Felis (οικόσιτες γάτες και μικρές αγριόγατες) έχουν κόρες που μπορούν να συρρικνωθούν σε μια πολύ μικροσκοπική σχισμή και να διασταλθούν πλήρως για να επωφεληθούν στο μέγιστο από τη ποσότητα φωτός που υπάρχει, γεγονός που οφείλεται στη, κατά βάση, νυχτόβια δραστηριότητά τους.

Οι γάτες εστιάζουν, όπως και εμείς, αλλάζοντας το σχήμα των φακών με ακούσιο έλεγχο μικροσκοπικών μυών. Αυτή η διαδικασία που είναι γνωστή ως «προσαρμογή», μπορεί να κυρτώσει τους φακούς ώστε να φέρει κοντινά αντικείμενα σε εστίαση, ή να τους ισιώσει για να συγκεντρωθεί σε μακρινά αντικείμενα. Αντίστοιχα, η αλλαγή του σχήματος της κόρης υποδηλώνει καταστάσεις άγχους ή μάχης. Έτσι, οι κόρες μιας φοβισμένης γάτας διαστέλλονται πλήρως για να μπορούν να έχουν μεγαλύτερο οπτικό πεδίο, ενώ μιας νευριασμένης γάτας είναι πολύ συρρικνωμένες ως ένδειξη απειλής.

Οι γάτες έχουν ευρύτερο πεδίο όρασης από τους ανθρώπους. Το οπτικό τους φάσμα εκτείνεται στις 225ο σε αντίθεση με τις 180ο των ανθρώπων. Η διοπτρική τους όραση (σύνθεση της κάθε εικόνας που προσλαμβάνει το κάθε μάτι, σε μία τρισδιάστατη μετάφραση του χώρου) των 130ο είναι μεγαλύτερη από κάθε άλλο σαρκοφάγο ζώο, μια ιδιότητα που τους δίνει αξιοθαύμαστη κυνηγετική ικανότητα, επιτρέποντας στο ζώο να υπολογίζει το βάθος και την απόσταση με απόλυτη ακρίβεια. Οι γάτες έχουν αποδείξει ότι είναι εξίσου καλές με τους ανθρώπους στον υπολογισμό του βεληνεκούς.

Οι γάτες έχουν ένα τρίτο βλέφαρο, γνωστό ως νηκτική μεμβράνη, που βρίσκεται στο κάτω μέρος του βολβού και παρέχει επιπρόσθετη προστασία από ξηρότητα και φθορές. Κινείται από την εσωτερική γωνία του ματιού καλύπτοντας την μπροστινή επιφάνεια του οφθαλμικού βολβού και είναι εμφανής όταν η γάτα είναι άρρωστη, αλλά και όταν κοιμάται.

Νυχτερινή όραση

Η νυκτερινή όραση της γάτας είναι ιδιαιτέρως αυξημένη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορεί να δει στο απόλυτο σκοτάδι. Ακόμη και σε μια νύχτα χωρίς φεγγάρι, ο ουρανός δεν είναι ποτέ κενός από φως. Το αμυδρό φως των αστεριών ή οι χλωμές αντανακλάσεις των σύννεφων υπάρχουν πάντα και το μάτι της γάτας είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να τις συλλαμβάνει. Αυτό οφείλεται στη παρουσία του “tapetum lucidum”, ενός στρώματος κυττάρων που βρίσκεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα και λειτουργεί σαν “καθρέφτης”. Οι αμυδρές ακτίνες φωτός διαπερνούν το μάτι για να ευαισθητοποιήσουν τα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς που συλλαμβάνουν το φως (ραβδία και κώνοι) και εν συνεχεία, αντανακλώνται για δεύτερη φορά από τον «καθρέφτη» για να επιστρέψουν στον αμφιβληστροειδή. Η διπλή αυτή αντανάκλαση, πολλαπλασιάζει το αποτέλεσμα του φωτός και αυξάνει απέραντα τη νυχτερινή όραση της γάτας κάνοντάς την έξι φορές πιο ευαίσθητη στο φως από ότι του ανθρώπου. Το στρώμα αυτό των κυττάρων παράγει τη χαρακτηριστική πράσινη ή κίτρινη λάμψη των ματιών της γάτας στο σκοτάδι (πχ. σε φωτογραφίες γάτας που έχουν τραβηχτεί με φλας).

Έγχρωμη όραση

Το μάτι της γάτας μπορεί να διακρίνει χρώματα, αλλά όχι τόσο μεγάλο φάσμα όσο ο άνθρωπος. Παρόλα αυτά, ο εγκέφαλός τους δεν “μεταφράζει” τα χρώματα μιας και δεν παίζουν κάποιο ρόλο στην αντίληψη της γάτας ούτε είναι σημαντικά για τη καθημερινότητά τους.

Μπορούν να δουν το μοβ, το μπλε, το πράσινο και το κίτρινο. Το κόκκινο, το πορτοκαλί και το καφέ, τα βλέπουν σαν αποχρώσεις του γκρι. Τα χρώματα όμως δεν παίζουν σημαντικό ρόλο στη γάτα. Δεν θα επιλέξουν ένα παιχνίδι από το χρώμα του. Αντίθετα, το σχήμα και η φωτεινότητα είναι πιο σημαντικά. Οι γάτες διακρίνουν παλμικές πηγές φωτός με συχνότητες ως 60Hz, πράγμα που σημαίνει ότι για παράδειγμα η οθόνη μιας τηλεόρασης φαίνεται στα μάτια τους σαν να τρεμοπαίζει.

Παράδοξα:

• Οι περισσότερες λευκές γάτες που έχουν γαλάζια μάτια είναι κουφές ή έχουν μερική απώλεια ακοής. Μια λευκή γάτα με ετεροχρωμία (ένα γαλάζιο μάτι και ένα άλλου χρώματος) συνήθως έχει κώφωση στο αυτί που βρίσκεται στην ίδια πλευρά με το γαλάζιο μάτι!

• Οι λευκές γάτες δεν είναι πάντα αποτέλεσμα αλμπινισμού. Οι αλμπίνο γάτες έχουν πολύ άχρωμα γαλάζια μάτια ή μάτια σε ροζ απόχρωση. Λόγω αυτού δεν έχουν μεγάλη αντίληψη βάθους και η όραση τους είναι πολύ ευαίσθητη σε καταστάσεις έντονου φωτισμού.

• Οι γάτες “φιλούν” με τα μάτια! Επικοινωνούν μεταξύ τους με ένα αργό πετάρισμα των ματιών, που μεταφράζεται σε σημάδι συμφιλίωσης. Όταν ανοιγοκλείνουν αργά τα μάτια τους στους ανθρώπους, είναι σημάδι τρυφερότητας και αγάπης. Δείξτε στη γάτα σας πόσο την αγαπάτε με ένα επίμονο βλέμμα και ανοιγοκλείστε απαλά τα μάτια και δείτε πως θα αντιδράσει…

• Σε κάποιες γάτες Σιάμ αναπτύσσεται συγκλίνων στραβισμός για να αντισταθμιστεί η εξασθενημένη όραση που οφείλεται στο ότι οι μύες που κινούν τα μάτια δεν είναι ακριβώς το ίδιο μήκος σε κάθε αντίθετη πλευρά κι έτσι τα μάτια αποκλίνουν προς τη μύτη και η γάτα αλληθωρίζει.