Χίμαιρα: Ένα από τα ομορφότερα ατυχήματα της φύσης

Στην ελληνική μυθολογία, η Χίμαιρα ήταν ένα τρίμορφο τέρας που γεννήθηκε από την ένωση του Τυφώνα και της Έχιδνας. Αδέλφια της, μεταξύ άλλων, ήταν ο Κέρβερος, το Λιοντάρι της Νεμέας, η Λερναία Ύδρα και η Σφίγγα της Θήβας. Απεικονιζόταν συχνά με κεφάλι λιονταριού, ουρά φιδιού και σώμα κατσίκας κι άλλες φορές με κεφάλι και σώμα λιονταριού, στο κέντρο της ράχης της υπήρχε ένα δεύτερο κεφάλι κατσίκας και η ουρά της κατέληγε σε κεφάλι φιδιού. Ήταν ένα μυθικό πλάσμα τρομακτικό αλλά ταυτόχρονα μαγευτικό, αλλά δεν είναι η “χίμαιρα” που ψάχνουμε…

Ο όρος χίμαιρα έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει ένα γενετικό “ατύχημα” που έχει ως αποτέλεσμα κάποια από τα πιο αξιολάτρευτα και σπάνιας ομορφιάς πλάσματα, κυρίως στο βασίλειο των οικόσιτων αιλουροειδών! Σίγουρα έχετε δει γάτες που μοιάζουν σαν να έχουν δύο πρόσωπα ενωμένα σε ένα μοναδικά χρωματισμένο μουτράκι, προσδίδοντάς τους ασυνήθιστη και μοναδική ομορφιά. Όμως, λανθασμένα πιστεύεται ότι όσες γάτες έχουν μισό-μισό χρωματισμένα πρόσωπο είναι χίμαιρες.

Τι είναι, λοιπόν, ο χιμαιρισμός και πως προκύπτει;

Ένα ζώο-χίμαιρα είναι ένας μεμονωμένος οργανισμός που αποτελείται από δύο ή περισσότερους διαφορετικούς πληθυσμούς γενετικά διακριτών κυττάρων που προήλθαν από διαφορετικούς ζυγωτές (γονιμοποιημένα ωάρια). Οι χίμαιρες σχηματίζονται από τουλάχιστον τέσσερα γονικά κύτταρα, δηλαδή όταν δύο γονιμοποιημένα ωάρια ή δύο πρώιμα έμβρυα συγχωνευτούν μεταξύ τους. Κάθε πληθυσμός κυττάρων διατηρεί τον δικό του χαρακτήρα και ο οργανισμός που προκύπτει αποτελείται από ένα μείγμα ιστών. Έτσι, κατά την ανάπτυξη του οργανισμού, υπάρχει πιθανότητα ολόκληρα όργανα να έχουν διαφορετικούς γονότυπους (σύνολο γονιδίων) και το ζώο μπορεί να καταλήξει με ένα όργανο ή ιστό που αποτελείται αποκλειστικά από έναν πληθυσμό κυττάρων και ένα άλλο πλήρως κατασκευασμένο από τον άλλο πληθυσμό κυττάρων.

Σε άλλη περίπτωση, αν διαφορετικά κύτταρα ενωθούν από το ίδιο ζυγωτό, τότε ο οργανισμός ονομάζεται μωσαϊκό και όχι χίμαιρα. Αυτό επειδή όλα τα κύτταρα προέρχονται από τον ίδιο αρχικό οργανισμό και όχι από δύο διαφορετικούς. Συχνή είναι εμφάνιση του φαινομένου αυτού στις – κατά βάση θηλυκές – γάτες με χρωματισμούς ταρταρούγας (tortoiseshell) ή στις τρίχρωμες (calico). Πολλές φορές, ο διαχωρισμός των δύο γενετικών μεταλλάξεων προκαλεί σύγχυση και γάτες με μωσαϊκισμό χαρακτηρίζονται λανθασμένα ως χίμαιρες.

Πόσο συχνές είναι οι γάτες-χίμαιρες;

Ενώ ο χιμαιρισμός στα περισσότερα είδη ζώων είναι εξαιρετικά σπάνιος, στις γάτες το φαινόμενο είναι αρκετά συνηθισμένο. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες τετράχρωμες (ταρταρούγες) αρσενικές γάτες είναι πιθανώς χίμαιρες. Μια χίμαιρα, όπως αναφέραμε και παραπάνω, είναι το αποτέλεσμα της συγχώνευσης δυο γονιμοποιημένων ωαρίων σε έναν οργανισμό. Εάν και τα δύο γονιμοποιημένα ωάρια είναι XY, τότε προκύπτει μια αρσενική χίμαιρα XY / XY. Σε αυτή την περίπτωση, εάν το ένα χρωμόσωμα X φέρει το γονίδιο Ο (πορτοκαλί χρώμα) και το άλλο όχι, μέρος του τριχώματος θα είναι πορτοκαλί ενώ το άλλο μαύρο, ακριβώς επειδή διαφορετικά μέρη του τριχώματος προέρχονται από διαφορετικά ωάρια. Θα μπορούσε επίσης να είναι ένα μείγμα οποιωνδήποτε άλλων χρωμάτων, ενώ μια αρσενική χίμαιρα XY / XY θα ήταν πλήρως γόνιμη. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι Pretty Boy Floid και Callboy που έχουν χρωματικούς συνδυασμούς αδύνατους σε ένα κανονικά αρσενικό XY.

Οι θηλυκές ταρταρούγες έχουν εξ’ αρχής δύο χρωμοσώματα Χ, οπότε δεν χρειάζεται απαραίτητα να είναι χίμαιρες για να φέρουν αυτόν τον χρωματισμό. Γενικά παρατηρούνται μόνο εάν έχουν ένα “γενετικά αδύνατο” συνδυασμό χρωμάτων π.χ. ένα μείγμα μαύρων και γκρι/μπλε μπαλωμάτων. Οι θηλυκές χίμαιρες μπορεί να είναι ΧΧ / ΧΧ (δύο συγχωνευμένα θηλυκά έμβρυα) ή ΧΧ / ΧΥ (όπου τα εμβρυϊκά κύτταρα ΧΧ σχηματίζουν τα θηλυκά αναπαραγωγικά όργανα). Ο μόνος τρόπος να διαπιστωθεί με σιγουριά αν μια γάτα είναι πραγματική χίμαιρα ή όχι είναι μέσω εξέτασης DNA.

Χίμαιρα, μωσαϊκό ή απλή σύμπτωση;

Όποια γενετική μετάλλαξη και αν ευθύνεται για την ύπαρξη αυτών των μαγευτικών πλασμάτων, αρκετές γάτες με “δύο πρόσωπα” έχουν κατακλύσει με την ομορφιά τους τα social media και συγκεντρώνουν καθημερινά νέους followers και πολλά likes. Ας δούμε λοιπόν τις πιο διάσημες χίμαιρες – ή όχι – του διαδικτύου…

Η Venus, είναι ίσως μια από τις διασημότερες γάτες του διαδικτύου που χαρακτηρίστηκε ως χίμαιρα. Με χρωματισμούς ταρταρούγας, ραβδωτό μοτίβο σε όλο της το σώμα και πρόσωπο με τέλειο μισό-μισό χρωματισμό μαύρου και πορτοκαλί. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το γαλάζιο μάτι στην πλευρά με τον πορτοκαλί χρωματισμό δημιουργεί μια εκπληκτική αντίθεση με το πράσινο μάτι στο μαύρο μισό του προσώπου της.

Σε τέτοιες εντυπωσιακά χρωματισμένες γάτες, η συμπαγής μαύρη περιοχή μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιας κυτταρικής μετάλλαξης (με αποτέλεσμα κάτι που θυμίζει ένα σημάδι εκ γενετής). Το χρώμα του τριχώματος συνδέεται με το χρώμα των ματιών, οπότε μια μετάλλαξη σε αυτήν την περιοχή θα μπορούσε να επηρεάσει τόσο τη χρωστική του δέρματος όσο και τη χρωστική των ματιών. Οι πορτοκαλί γάτες με γαλάζια μάτια, αν και ασυνήθιστες, δεν είναι άγνωστες και ο χρωματισμός αυτός μπορεί να σχετίζεται με το γονίδιο του λευκού στιγματισμού. Ο χρωματισμός της ταρταρούγας εκδηλώνεται γενετικά πολύ συχνά με ετεροχρωμία (μάτια διαφορετικού χρώματος) αλλά και με διαφορετικούς χρωματισμούς στο πρόσωπο (μισό-μισό).

Ο ιδιαίτερος και μοναδικός χρωματισμός της Venus, όμως, μάλλον πρόκειται για μωσαϊκό και όχι χιμαιρισμό. Αν και το μυστήριο μπορεί να λυθεί μόνο με έλεγχο DNA, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την εκθαμβωτική και σπάνια ομορφιά της.

Μοιάζοντας με αντικατοπτρισμό της Venus, η Quimera είναι αντίστοιχα εκθαμβωτική με μια μίξη ραβδωτού μοτίβου και συμπαγών χρωματικών μπαλωμάτων και την ίδια σπάνια ετεροχρωμία στα μάτια.

Εκτός αυτών, όμως, έχει και μπαλώματα σε καφέ/μαύρους ραβδωτούς χρωματισμούς αλλά και και κατάμαυρους. Η ύπαρξη όλων αυτών των φαινομενικά αταίριαστων γενετικά χρωματικών συνδυασμών, αποδεικνύει ότι η Quimera τιμά το όνομά της, όντας πραγματική χίμαιρα, και αποτελεί ένα σπάνιο γενετικό θαύμα.

Ο Narnia έχει το τέλειο συμμετρικό πρόσωπο μιας Βρετανικής Κοντότριχης (British Shorthair) αλλά ένας ακόμη πιο τέλειος χρωματισμός είναι που τον κάνει να ξεχωρίζει. Σε συνδυασμό με το κατάμαυρο σώμα του, το γκρι/μπλε και μαύρο πρόσωπο που χωρίζεται στα δύο με μια εξαιρετικά ευθεία γραμμή και τα καταγάλανα μάτια του είναι πραγματικά καθηλωτικά.

Ο χρωματισμός του Narnia μπορεί να προκύπτει λόγω χιμαιρισμού ή “μιτωτικής μη διάσπασης”. Όταν ένα κύτταρο χωρίζεται στα δύο, μερικές φορές το DNA δεν κατανέμεται ομοιόμορφα στα δύο νέα κύτταρα. Ένα αλληλόμορφο (μία από τις εναλλακτικές μορφές ενός γονιδίου και σε αυτήν την περίπτωση, το κυρίαρχο αλληλόμορφο D για συμπαγές σκούρο χρώμα) μπορεί να μην κατανεμήθηκε πλήρως. Έτσι, ουσιαστικά, το γονίδιο εκφράζεται στην πλήρη μορφή του στο μαύρο μισό του προσώπου του και στην πιο αραιή στο άλλο μισό (γκρι/μπλε).

Παρόλα αυτά, έλεγχος DNA που πραγματοποιήθηκε το 2018 επιβεβαίωσε ότι ο Narnia δεν είναι χίμαιρα. Κάποια άλλη μετάλλαξη, ή ίσως κάποιο επιγενετικό φαινόμενο (κληρονομήσιμες ή μη αλλαγές στην έκφραση των γονιδίων, οι οποίες δεν οφείλονται σε αντίστοιχες αλλαγές στη γενετική πληροφορία), προκάλεσε τον αραιό χρωματισμό του Narnia. Όπως και να έχει, ακόμη και αν ο Narnia παραμένει ένα αίνιγμα, σίγουρα ο χρωματισμός του είναι εξαιρετικά σπάνιος και δικαιολογημένα προκαλεί θαυμασμό.

Σίγουρα υπάρχουν πολλά ακόμη παραδείγματα γατιών με χιμαιρισμό, το καθένα με την δική του μοναδική και ασυνήθιστη χρωματική παλέτα. Αν και σπάνιες στο υπόλοιπο ζωικό βασίλειο, οι γάτες-χίμαιρες είναι πιο συνηθισμένες από όσο νομίζουμε και… ποιος ξέρει… ίσως μια χίμαιρα βρεθεί κάποτε στο δρόμο σου!

Πηγές: messybeast, wikipedia