Togo: Ο αφανής ήρωας που έσωσε μια ολόκληρη πόλη στην Αλάσκα

Για χιλιάδες χρόνια, ο σκύλος, πιστός σύντροφος και συνοδοιπόρος του ανθρώπου, χάραξε μαζί του πορεία, στο πέρασμα των αιώνων. Πότε πρωταγωνιστής, πότε αφανής ήρωας, αλλά πάντα στην “υπηρεσία” του καλύτερού του φίλου, του ανθρώπου! Οι ιστορίες των σκύλων που άφησαν εποχή, ανέκαθεν διηγούνταν με συγκίνηση και έμφαση την ανιδιοτέλεια με την οποία ένας σκύλος – οποιουδήποτε χρώματος, μεγέθους, φυλής ή ηλικίας – προσέφερε την αφοσίωσή του, χωρίς δισταγμό. Ανάμεσα στις αμέτρητες ιστορίες, άλλες γράφτηκαν με μεγάλα γράμματα και διαδόθηκαν από γενιά σε γενιά, άλλες πέρασαν στα ψιλά γράμματα της ιστορίας και ξεχάστηκαν και άλλες δεν απέκτησαν ποτέ φωνή.

Για μια τέτοια ιστορία θα μιλήσουμε και εμείς! Για την ηρωική πράξη ενός σκύλου που έσωσε μια πόλη από βέβαιο θάνατο, αλλά η ιστορία δόξασε έναν άλλον!

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή…

Γεννημένος αρχηγός

O Τogo γεννήθηκε στην Αλάσκα, στις 17 Δεκεμβρίου του 1913, στο εκτροφείο του Νορβηγο-Αμερικανού Leonhard Seppala. Απόγονος του Suggen, ενός από τους καλύτερους σκύλους-επικεφαλής ελκηθροδρομιών, και της Dolly, εισαγόμενου Χάσκυ από τη Σιβηρία, ο Togo ήταν το μοναδικό κουτάβι αυτής της γέννας.

Γεννήθηκε πολύ μικροκαμωμένος και ονομάστηκε Cugu, που σημαίνει κουτάβι στη γλώσσα των Σαάμι. Είχε διάστικτο σκούρο τρίχωμα που τον έκανε να μοιάζει μονίμως βρώμικος και, λόγω οιδήματος που ανέπτυξε στον λαιμό, έλαβε την εντατική φροντίδα της γυναίκας του Seppala, παρά τις αντιρρήσεις του άντρα της. Η Constance για εβδομάδες τοποθετούσε ζεστές κομπρέσες στον λαιμό του για να απαλύνει τον πόνο. Όλα έδειχναν από νωρίς ότι το μέλλον του κουταβιού ήταν αβέβαιο.

Αψηφώντας όλα τα εμπόδια, ο μικρός Cugu επέζησε και έγινε ένα σκανταλιάρικο και άτακτο κουτάβι. Το έσκαγε συχνά από την περίφραξη για να τρέξει πίσω από τον Seppala που εκπαίδευε τα υπόλοιπα σκυλιά, δαγκώνοντας τα πόδια τους και αποσπώντας την προσοχή τους από την εκπαίδευση. Η πείρα του Sepp, όπως χαϊδευτικά τον φώναζαν οι φίλοι του, έλεγε ότι πρόκειται για έναν παραβατικό σκύλο που δύσκολα μπορούσε να εκπαιδευτεί σε οτιδήποτε, πόσο μάλλον για ελκηθροδρομίες.

Μόλις έγινε 6 μηνών και έχοντας εξαντληθεί η υπομονή του Seppala, αποφάσισε να τον δώσει. Αρχικά τον αγόρασε κάποιος που τον επέστρεψε μέσα σε λίγες ημέρες, λέγοντας ότι είναι πολύ δύσκολος στον χειρισμό. Λίγο καιρό αργότερα, ο Cugu δόθηκε σε μια κυρία ως σκύλος συντροφιάς. Παρόλο που εκείνη τον αγαπούσε και τον φρόντιζε πολύ, μετά από λίγες εβδομάδες ο σκύλος το έσκασε διαπερνώντας μέσα από το τζάμι ενός κλειστού παραθύρου και, αφού διήνυσε απόσταση κάποιων χιλιομέτρων, επέστρεψε στο σπίτι του Seppala.

Τότε ήταν που ο Sepp θαύμασε την αφοσίωση του κουταβιού αλλά και την ικανότητά του να βρίσκει τις πιο σύντομες διαδρομές από το ένα σημείο στο άλλο. Αποφάσισε να τον κρατήσει, δηλώνοντας αργότερα ότι “ένας σκύλος τόσο αφοσιωμένος στους πρώτους του φίλους άξιζε να γίνει αποδεκτός” και του έδωσε το όνομα Togo, αναφερόμενος στον ναύαρχο Tōgō Heihachirο, έναν από τους μεγαλύτερους ναυτικούς ήρωες της Ιαπωνίας.

Ωστόσο, ο Togo δεν έπαψε να είναι άτακτος, ανυπάκουος και να δημιουργεί προβλήματα. Συνέχισε να παρενοχλεί τις ομάδες του Seppala κάθε φορά που έκαναν εκπαίδευση και έτρεχε δίπλα στο έλκηθρο κάνοντας επιθέσεις στον σκύλο-επικεφαλής της ομάδας. Αυτή του η συμπεριφορά κόντεψε να του στοιχίσει μια φορά τη ζωή, όταν ο επικεφαλής σκύλος αντέδρασε και τον δάγκωσε άσχημα. Ο Sepp έσωσε τον Togo από την επίθεση, τον φρόντισε πολύ καλά και τον βοήθησε να ανακάμψει γρήγορα. Μαθαίνοντας με τον δύσκολο τρόπο, αυτή η εμπειρία είχε ως αφορμή την αλλαγή της συμπεριφοράς του Togo, που δεν ξαναενόχλησε ποτέ κάποια ομάδα και άρχισε να γίνεται δεκτικός στην εκπαίδευση.

Σε ηλικία 8 μηνών, ο Togo είχε την ευκαιρία να αναδείξει την πραγματική του κλίση ως σκύλος ελκηθροδρομιών και ως πιθανός επικεφαλής. Ήταν η εποχή του “Πυρετού του Χρυσού” και ένας ανιχνευτής είχε προσλάβει τον Sepp να τον πάει στο Dime Creek, όπου λεγόταν ότι είχαν βρεθεί κοιτάσματα χρυσού. Η διαδρομή ήταν 257 χιλιόμετρα και το μεγαλύτερο μέρος της θα έπρεπε να το διανύσουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ο Seppala βιαζόταν να ξεκινήσει και αποφάσισε να αφήσει πίσω τον Togo, δίνοντας αυστηρές οδηγίες στη σύζυγό του να τον κρατήσει δεμένο για 2 ημέρες μετά την αναχώρησή του, επειδή δεν ήθελε να τον ακολουθήσει και να αναστατώσει τα σκυλιά της ομάδας. Το βράδυ της αναχώρησης, ο Togo κατόρθωσε να απελευθερωθεί και πηδώντας το φράχτη ύψους 2 μέτρων του εκτροφείου ένα από τα πίσω του πόδια πιάστηκε στην κορυφή του συρματοπλέγματος. Το κλάμα και το γάβγισμα του σκύλου τράβηξε την προσοχή ενός βοηθού του κυνοκομείου, ο οποίος πήγε γρήγορα να κόψει το πλέγμα και να τον απελευθερώσει. Ο Togo έπεσε στο έδαφος, κύλησε και έτρεξε αμέσως στα χνάρια του Sepp και της ομάδας του.

Έτρεξε όλη τη νύχτα, ακολουθώντας το μονοπάτι του Seppala μέχρι την καλύβα του Solomon όπου διανυκτέρευε και ξεκουράστηκε ήσυχα έξω για το υπόλοιπο της νύχτας. Το επόμενο πρωί, ο Sepp παρατήρησε ότι τα σκυλιά του ξεκίνησαν πολύ δυναμικά τη διαδρομή και υπέθεσε ότι είχαν πιάσει τη μυρωδιά κάποιου ταράνδου γύρω από το μονοπάτι. Όταν κοίταξε καλύτερα, διαπίστωσε ότι ο Togo έτρεχε μπροστά, μαζί με τον σκύλο-αρχηγό, που κατά καιρούς του δάγκωνε παιχνιδιάρικα τα πόδια και τα αυτιά και άλλες στιγμές έτρεχε καταδιώκοντας κάποιον τάρανδο. Ο Seppala δεν είχε άλλη επιλογή από το να τον βάλει στην ομαδική γραμμή του έλκηθρου, σε μια από τις πίσω θέσεις ώστε να μπορεί να τον ελέγχει. Τη στιγμή που του πέρασε τα λουριά γύρω από το λαιμό, ο Togo αμέσως σοβάρεψε, εστίασε το βλέμμα του στο μονοπάτι και με όλη του τη δύναμη και ταχύτητα ξεκίνησε την πορεία με την υπόλοιπη ομάδα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, και αφού ο Togo κατόρθωνε να ξεπερνά σε ταχύτητα τον διπλανό του σκύλο, ο Sepp τον τοποθετούσε όλο και πιο μπροστά στην γραμμή μέχρι που, στο τέλος της ημέρας, μοιραζόταν την πρώτη θέση με τον Russky, τον σκύλο-αρχηγό της ομάδας. Την πρώτη του μέρα στο έλκηθρο, ο Togo είχε ήδη διανύσει 120 χιλιόμετρα, κάτι που ήταν πρωτόγνωρο για έναν άπειρο νεαρό σκύλο ελκηθροδρομιών, πόσο μάλλον για ένα κουτάβι. Ο Seppala τον αποκάλεσε “παιδί θαύμα” και κατάλαβε ότι πλέον είχε βρει έναν φυσικό αρχηγό, κάτι που προσπαθούσε χρόνια να καταφέρει.

Ο Togo εκπαιδεύτηκε ως σκύλος-επικεφαλής και εξασφάλισε την θέση του αρχηγού στην ομάδα, μέχρι το θάνατό του. Παρά το μικρό του μέγεθος – έφτασε μόλις τα 22 κιλά σε αντίθεση με τους άλλους σκύλους που ήταν άνω των 30 – ο Togo ήταν γενναίος, δυνατός, θαρραλέος και ιδιοφυής. Ο ηρωισμός, η αποφασιστικότητα αλλά και η σωστή κρίση του σε δύσκολες καταστάσεις έσωσε την ζωή του Sepp σε πολλές περιπτώσεις.

Όταν ο Togo ήταν πλέον αρκετά μεγάλος και καταπονημένος από τα γηρατειά για να σύρει έλκηθρα, ο Sepp λόγω των έμφυτων ένστικτων και των καίριων αποφάσεων του σκύλου του υπό δύσκολες συνθήκες, αποφάσισε να δημιουργήσει μια νέα φυλή σκύλων ελκηθροδρομιών με γεννήτορα τον Togo. Τα Seppala Siberian Sleddogs, όπως ονομάστηκαν, ήταν μικρότερα από τα κλασσικά Χάσκυ, αλλά με ψηλότερα πόδια, πιο ελαφρύ κορμό και πιο ευκίνητα και, φυσικά, είχαν τα ηγετικά ένστικτα του Togo.

Μια από τις ιστορίες που αφηγήθηκε ο Seppala ήταν όταν κατά τη διάρκεια μιας επικίνδυνης χιονοθύελλας έπρεπε να διασχίσει τον κόλπο Norton Sound. Έδωσε εντολή στον Togo να στρίψει για να αποφύγει το σπάσιμο του πάγου, αλλά παρακούοντας την εντολή του, εκείνος σταμάτησε και έστρεψε την ομάδα σε αντίθετη πορεία. Ο Seppala έτρεξε να επιπλήξει τον Togo, αλλά προς έκπληξήν του, ανακάλυψε ότι με αυτή του την ενέργεια απέφυγε ένα σημείο του πάγου που είχε καταρρεύσει μέσα στη θάλασσα σε απόσταση μικρότερη των 2 μέτρων από το έλκηθρο, σώζοντάς του τη ζωή από σχεδόν βέβαιο πνιγμό στα παγωμένα νερά. Ο Seppala εντυπωσιάστηκε από την ευφυΐα και πρωτοβουλία του Togo που συνέχισε να τον εκπλήσσει για πολλά χρόνια ακόμη. Η πιο συγκλονιστική όμως ιστορία δεν θα εκτυλισσόταν μέχρι το 1925, όταν ο Togo, παρά τα 12 χρόνια του, κατάφερε να καταρρίψει κάθε προηγούμενο…

Η “Μεγάλη Κούρσα του Ελέους”

Τον Ιανουάριο του 1925, η απομακρυσμένη πόλη Nome της Αλάσκας χτυπήθηκε άσχημα από πανδημία διεφθερίτιδας (μεταδοτική βακτηριακή λοίμωξη που προσβάλλει το αναπνευστικό σύστημα και μπορεί να αποβεί θανατηφόρα). Η εξάπλωση της νόσου απειλούσε τη ζωή των 455 ιθαγενών και 975 Ευρωπαίων αποίκων που κατοικούσαν στο Nome και τα μοναδικά αποθέματα αντιτοξίνης βρισκόντουσαν βρίσκονταν στην πόλη Anchorage, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Μεταξύ Νοεμβρίου και Ιουλίου, το λιμάνι του Nome που βρισκόταν στη νότια ακτή της χερσονήσου Seward στη Βερίγγειο Θάλασσα, ήταν παγωμένο και απρόσιτο από ατμόπλοια, ενώ τα αεροπλάνα ήταν καθηλωμένα λόγω των ακραίων καιρικών συνθηκών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η μοναδική πρόσβαση ήταν το μονοπάτι Iditarod, που εκτεινόταν για 1.510 χιλιόμετρα, διασχίζοντας πολλές οροσειρές και αχανείς παγωμένες εκτάσεις. Εκείνη την εποχή στην Αλάσκα και σε άλλες υποαρκτικές περιοχές, η κύρια μεταφορά αλληλογραφίας και απαραίτητων προμηθειών γινόταν με έλκηθρα που τραβούσαν σκύλοι.

Η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων, η έλλειψη φαρμάκου και ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός των θανάτων από την διεφθερίτιδα καλούσε σε δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της νόσου. Δεδομένου ότι η βοήθεια από θαλάσσης ή αέρος ήταν ανέφικτη, ελήφθη ομόφωνη απόφαση να χρησιμοποιηθεί μια ομάδα ελκήθρου για τη μεταφορά 300.000 δόσεων της σωτήριας αντιτοξίνης στο Nome, που ήταν ήδη καθ’ οδόν σιδηροδρομικώς προς την πόλης της Nenana. Ο Seppala ήταν πλέον διάσημος ελκηθροδρόμος σε όλη την Αλάσκα, γνωστός και ως ο “βασιλιάς του μονοπατιού”, με τον θαρραλέο και δυναμικό Togo στον ρόλο του επικεφαλής της ομάδας του. Το βράδυ της 24ης Ιανουαρίου 1925, ο Sepp κλήθηκε από τις αρχές του Nome να ηγηθεί του τιτάνιου – και σχεδόν ακατόρθωτου από μια μόνο ομάδα – αγώνα που αργότερα έγινε γνωστός ως “Μεγάλη Κούρσα του Ελέους”. Ο 47χρονος Seppala με τον 12χρονο Togo είχαν φαινομενικά ξεπεράσει την περίοδο ακμής τους, ωστόσο, με την αβέβαιη μοίρα του Nome, οι ντόπιοι γνώριζαν ότι ήταν η καλύτερη και ίσως μοναδική τους ελπίδα.

Οι κίνδυνοι ήταν μεγάλοι και ο χρόνος πολύτιμος για τη σωτηρία της πόλης. Ο Seppala με 20 σκύλους ξεκίνησε από το Nome στις 27 Ιανουαρίου, πέρασε από τα πιο δύσκολα κομμάτια της διαδρομής και αποφάσισε να κερδίσει χρόνο διασχίζοντας τον παγωμένο κόλπο Norton Sound. Αν και αυτή η παράκαμψη θα του εξοικονομούσε το ταξίδι μιας ημέρας, ήταν το πιο επικίνδυνο τμήμα της διαδρομής, καθώς το έλκηθρο έπρεπε να ταξιδέψει σε ασταθείς πλάκες πάγου. Ήταν μια διαδρομή που οι περισσότεροι γνώριζαν – ακόμη και ο ίδιος ο Seppala – ότι μόνο εκείνος μπορούσε να διαχειριστεί, με τη βοήθεια των ενστίκτων του Togo και την ικανότητά του να αναγνωρίζει τους κινδύνους και τα μονοπάτια. Αλλά ακόμη και έτσι ήταν ένα μεγάλο ρίσκο μιας και ο Togo είχε πλέον γίνει 12 ετών. Το έλκηθρο διέσχισε το πέρασμα μέσα από ακραίες καιρικές συνθήκες που δοκίμασαν τις ικανότητες του Seppala, αλλά και των σκύλων του.

Έως τις 31 Ιανουαρίου ο Sepp και η ομάδα είχα ήδη καλύψει 146 χιλιόμετρα μέσα από μια πρωτοφανή χιονοθύελλα. Καθώς η πανδημία και οι καιρικές συνθήκες χειροτέρευαν, εν αγνοία του Seppala, τα σχέδια άλλαξαν και προστέθηκαν επιπλέον ομάδες ελκήθρων για να μοιραστούν τη διαδρομή. Στις καλύβες ανεφοδιασμού και ξεκούρασης που βρίσκονταν κατά μήκος του μονοπατιού, ο κάθε οδηγός θα συναντούσε και θα παρέδιδε το φάρμακο στην επόμενη ομάδα και μια σκυταλοδρομία ζωής θα ξεκινούσε με σκοπό να επιταχύνουν τη μεταφορά, αλλά με σοβαρό κίνδυνο να αποτύχουν οι συναντήσεις. Η μεταφορά από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Nenana προχώρησε πιο γρήγορα από το αναμενόμενο και τυχαία ο Sepp – που μέχρι τότε δεν γνώριζε για την αλλαγή των σχεδίων – αναχαίτισε την πορεία του Henry Ivanoff. Ο Seppala παρέλαβε την αντιτοξίνη από τον Ivanoff και ξεκίνησε το ταξίδι της επιστροφής στο Nome, υπό χειρότερες καιρικές συνθήκες.

Με το θερμόμετρο να αγγίζει τους -40oC και ανέμους που έριχναν τη θερμοκρασία στους -60oC, ο Seppala συχνά βασιζόταν στα ένστικτα του Togo όταν δεν μπορούσε να δει το δρόμο μπροστά λόγω της πυκνής χιονοθύελλας. Ο Togo οδήγησε με θάρρος την ομάδα του πάνω σε παγωμένες λίμνες που τεράστια κομμάτια πάγου σταδιακά υποχωρούσαν κάτω από τα πόδια τους και διέσχισε το Little McKinley Mountain επιτυγχάνοντας ανάβαση 1.500 μέτρων. Η ολοκληρωτική εξάντληση του Sepp και των σκύλων του, τον ανάγκασε να σταματήσει στο Golovin – με 125 χιλιόμετρα να απομένουν για να επιστρέψει στο Nome. Μέχρι εκείνο το σημείο, από την ημέρα που ξεκίνησε με τους σκύλους του, είχε καλύψει συνολικά 420 χιλιόμετρα – συμπεριλαμβανομένων δύο περασμάτων του Norton Sound σε ασταθή πάγο. Από το Golovin, ο Charlie Olsen μετέφερε το φάρμακο για απόσταση περίπου 40 χιλιομέτρων, όπου τον περίμενε ο Gunner Kaasen με μια ομάδα 13 σκύλων – με επικεφαλής τον Balto. Ο Balto, αν και είχε εκτραφεί και εκπαιδευτεί από τον ίδιο τον Seppala, όπως και ο Togo, δεν είχε ηγηθεί ποτέ κάποιας ομάδας. Ήταν ένας δυνατός και εύρωστος σκύλος, ο οποίος όμως δεν είχε τις αρχηγικές ικανότητες και τα ένστικτα ενός σκύλου-επικεφαλής και αντ’ αυτού βρισκόταν συνήθως στις πίσω γραμμές της ομαδικής αλυσίδας και δούλευε αποκλειστικά στα έλκηθρα των ορυχείων.

Ο Balto ηγήθηκε της ομάδας που κάλυψε το τελευταίο σκέλος της διαδρομής στο Nome, απόσταση 85 χιλιομέτρων, και επέτρεψε στον Kaasen να παραδώσει το σωτήριο φάρμακο στο Nome, στις 2 Φεβρουαρίου. Η διαδρομή του Balto, αν και μικρότερης απόστασης, δεν ήταν λιγότερο δύσκολη ή ηρωϊκή και στάθηκε αφορμή για να αναδειχθεί η ικανότητα και κριτική σκέψη του Balto. Ο Kaasen που κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής μέσα στη νύχτα στους -31oC είχε πολύ περιορισμένη έως μηδενική ορατότητα, λόγω χιονοθύελλας και τα ένστικτα του άπειρου Balto έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην διατήρηση της πορείας τους στο μονοπάτι. Κάποια στιγμή το έλκηθρο του Kaasen ανατράπηκε και χρειάστηκε να αναζητήσει με γυμνά χέρια στο χιόνι το πολύτιμο δέμα με την αντιτοξίνη, γεγονός που του προκάλεσε σοβαρά κρυοπαγήματα.

Τα 85 χιλιόμετρο του Balto και του Kaasen ήταν αυτά που θα έγραφε και θα εξυμνούσε η ιστορία! Οι δυο τους τιμήθηκαν ως οι ήρωες της “Μεγάλης Κούρσας του Ελέους”, επισκιάζοντας τόσο τον Sepp και τον Togo, όσο και τους άλλους 18 ανθρώπους και περίπου 150 σκύλους που έλαβαν μέρος στον αγώνα διάσωσης του Nome. Αγάλματα στήθηκαν προς τιμήν του Balto, γράφτηκαν βιβλία και ταινίες που εξυμνούσαν τα κατορθώματά του και ο Kaasen με τον διάσημο σκύλο έκαναν περιοδείες σε όλη την Αμερική για να γνωρίσει ο λαός τον τετράποδο ήρωα της πόλης Nome.

Η ιστορία του Togo – και κατ’ επέκταση του Seppala -, θάφτηκε για πολλά χρόνια πίσω από τη φήμη που μονόπλευρα δόθηκε στον Balto. Τον Δεκέμβριο του 2019 η Walt Disney, σε μια προσπάθεια να αφηγηθεί τα πραγματικά γεγονότα, τις δυσκολίες και τις θυσίες του αληθινού ήρωα της πόλης Nome, του Togo, κυκλοφόρησε την ομώνυμη ταινία στην μεγάλη οθόνη. Μέσα από αυτή την ταινία, προβλήθηκε η συλλογική προσπάθεια των ελκηθροδρόμων που κατάφεραν το ακατόρθωτο και κάλυψαν απόσταση περίπου 1.126 χιλιομέτρων σε μόλις 127 ώρες (6 ημέρες), σώζοντας την πόλη Νome από βέβαιο θάνατο.

Πριν όμως ειπωθεί η πραγματική ιστορία, ο Seppala σε μια αδημοσίευτη αυτοβιογραφία του, μέσα σε 3 γραμμές, κατάφερε να εξυμνήσει και να τιμήσει τον Togo όπως κανείς δεν είχε κάνει μέχρι τότε…

“Μετά, σκέφτηκα τον πάγο και το σκοτάδι, τον τρομερό άνεμο και την ειρωνεία ότι οι άνθρωποι μπορούσαν να κατασκευάσουν αεροπλάνα και πλοία. Αλλά όταν το Nome χρειαζόταν ζωή σε μικρές συσκευασίες ορού, χρειάστηκαν τα σκυλιά για να το φέρουν”.

Πηγή: national Geographic